Arapça’da isimler müfret (tekil), tesniye (ikil) ve cemi (çoğul) olmak üzere üçe ayrılır.
Müfret, aynı cinsten olan varlıklardan sadece bir tanesini gösteren isimdir. Türkçe ifadesiyle tekil isimlerdir.
Örnek:
حَدِيقة bahçe
درس ders
قَلَم kalem
كِتَاب kitap
Tesniye ise, aynı cinsten varlıklardan iki tanesini gösteren isimdir. Bu kalıbın Türkçe’de tam olarak karşılığı yoktur. Ancak biz buna ikil diyebiliriz. Bir kelimeyi tesniye yapmak için sonuna elif nun (ان) âni yada (ين) eyni eklenir. Eğer kelime kapalı te (dişil te’si) ile bitiyorsa kapalı te açılır, sonra bu ekler kullanılır. Kelime cümle içerisinde merfûluğu gerektiren bir konumdaysa ( انِ ) âni eki, mansûb veya mecrûr konumdaysa (يِْن ) eyni eki alır. İkillerde ref alâmeti elif ( ا), nasb ve cer alâmeti ye ( ي)’dir. Nûn ( ن) her üç durumun ortak harfi olduğundan belirleyici etkisi yoktur, alâmette zikredilmez.
Örnek:
| ين | ان | Anlam |
| حَديقتين | حَديقتان | İki bahçe |
| درسين | درسان | İki ders |
| قلمين | قلمان | İki kalem |
| كتابين | كتابان | İki kitap |
Cemi, aynı cinsten varlıkların ikiden fazlasını gösteren isimdir. Aslında Türkçe karşılığı çoğul demektir. Ancak Türkçe’de çoğul dediğimiz zaman iki tane olanları da içine almış oluyor. Arapça da ise iki adet çoğul olmamaktadır. Yukarıda da anlatıldığı gibi Arapça’da iki tesniye olmaktadır, çoğul değil.
Arapça’da cemiler 3 çeşittir. Bunlar; cem-i teksir, cem-i müzekker salim ve cem-i münnes salim.
- Cem-i Teksir / Düzensiz Çoğullar: Müfredinin yani tekilinin şekli değişerek, ikiden daha fazlasını ifade eden isimdir. Düzensiz çoğullar, adından da anlaşılacağı üzere, belli bir kuralı olmayan çoğullardır. Bu çoğulların i‘râbı tıpkı tekil kelimelerin i‘râbı gibidir; yani hareke ile olup merfû durumda damme ile, mansûb durumda fetha ile, mecrûr durumda kesra ile harekelenirler. Düzensiz çoğullar âkil (akıl sahibi olanlara ilişkin) ve gayrı âkil (akıl sahibi olmayanlara ilişkin) çoğullar olmak üzere ikiye ayrılır. Âkil olan çoğullar insanlara özgü isimlerin düzensiz çoğullarıdır (kadın, erkek, çocuk gibi). Gayrı âkil çoğullar ise insan dışındaki, akıl sahibi olmayan varlıklara ait çoğullardır (bitki, hayvan, eşya isimleri gibi).
Örnek:
|
Müfret |
Tekil | Cem-i teksir | Çoğul | |
| وَرَقٌ | kağıt | أوْرَاقٌ | kağıtlar | |
| اَلْمَرْأَةُ | kadın | اَلنِّسَاءُ | kadınlar | |
| اَلطاَّلِبُ | öğrenci |
اَلطُّلاَّبُ |
öğrenciler | |
| قَلَمٌ | kalem | اَلْأَقْلاَمُ |
kalemler |
|
| اَلْجَبَلُ | dağ | اَلْجِبَالُ | dağlar | |
| مَدْرَسَةٌ | okul | اَلْمَدَارِسُ |
okullar |
- Cem-i Müzekker Salim / Düzenli Eril Çoğul: Sonuna vav-nun yada ya-nun getirilerek elde edilen ve ikiden daha fazla müzekker (erkek) varlığı ifade eden cemidir. Düzenli eril çoğul, tekil ismin sonuna ( ُونَ ) ûne veya ( ِينَ) îne ekleri getirilerek yapılır. Merfû durumda ( ُونَ), mansûb ve mecrûr durumda ِ(ينَ) getirilir. Düzenli eril çoğulun mansûb ve mecrûr hâlinin eki olan( ِينَ )’nin ikil kelimenin mansûb ve mecrûr hâlinin eki olan ( َينَ )’den okunuş bakımından farklı olduğuna dikkat ediniz. Biri …eyni iken, diğeri …îne’dir.
Örnek:
|
Müfred |
Tekil | Cem-i Müzekker Salim | Çogul | |
|
اَلْمُعَلِّمُ |
öğretmen | اَلْمُعَلِّموُنَ | öğretmenler | |
| اَلْمُؤْمِنُ | mü’min | مُؤْمِنوُنَ |
müminler |
- Cem-i Müennes Salim / Düzenli Dişil Çoğul: Sonuna elif ve açık ta harfi ilave edilerek elde edilen, ikiden daha fazla müennes (dişi) varlığı ifade eden cemidir. Eğer sözcük dişil te’si ile bitiyorsa, önce kelimenin sonundaki dişil te’si atılır, sonra ( ات) eki getirilir.
Örnek:
| Müfred | Tekil | Cem-i Müennes Salim | Çoğul | |
| اَلْخَالَةُ | teyze | اَلْخاَلاَتُ | teyzeler (marife) | |
| اَلْمُعَلِّمَةُ | bayan öğretmen | اَلْمُعَلِّمَاتُ | öğretmenler | |
| اَلْمُسلِمَةُ | müslüman | اَلْمُسْلِماَتُ | müslüman (bayanlar) | |
| اَلْمُؤْمِنَةُ | mümin (bayan) | ألْمُؤْمِناَتُ | mümin (bayanlar) | |
| مَجَلَّةٌ | dergi | مَجَلاَّتٌ | dergiler |
